Hoofdstuk 1

DE BIBLIOTHEEK IN EEN MAATSCHAPPELIJK KADER

Volgens de wet

Sinds 2015 is de Bibliotheekwet van kracht. Hierin worden de vijf kernfuncties van de openbare bibliotheek als volgt beschreven:

A. het ter beschikking stellen van kennis en informatie;

B. het bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie;

C. het bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur;

D. het organiseren van ontmoeting en debat;

E. en het laten kennis maken met kunst en cultuur.

De vijf kernfuncties dragen, volgens artikel 5 van de wet, bij aan de persoonlijke ontwikkeling van het algemeen publiek en aan de verbetering van maatschappelijke kansen. Met name deze doelstelling is voor Bibliotheek Kennemerwaard leidend.

Naar gemeentelijk beleid

Maar we werken niet alleen vanuit de wet. We voeren ook beleid uit van de gemeentes waarin wij werken. Alle vier gemeenten hebben hun eigen bibliotheekbeleid, soms als onderdeel van het cultuurbeleid. En wij ontvangen subsidie om dat beleid uit te voeren. Elke gemeente heeft daarbij haar eigen speerpunten. En daar houden we rekening mee bij het kiezen van activiteiten binnen die gemeente.

Vanuit maatschappelijke issues

Onze huidige samenleving biedt een groot aantal vraagstukken. Vraagstukken waarop de bibliotheek (mede) een antwoord heeft of waarop wij een antwoord kunnen formuleren. Bij het kiezen van onze prioriteiten, spelen de volgende maatschappelijke ontwikkelingen en onderwerpen een belangrijke rol.

De (digi)tale kloof tussen hoog- en laagopgeleiden

Die is de laatste jaren alleen maar verdiept.

In Nederland is de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden de laatste jaren alleen maar dieper geworden. Dat zie je onder andere aan de mate van geletterdheid. Het percentage hoogopgeleiden in Nederland stijgt en tegelijkertijd is het percentage laaggeletterden toegenomen. Zo zien we een tweedeling ontstaan, zowel op het gebied van taal als op het gebied van digitale vaardigheden. Nederland telt 2,5 miljoen laaggeletterden. Allemaal inwoners van ons land die moeite hebben met lezen en schrijven. En een gebrek aan digitale vaardigheden is vaak een onderdeel van die laaggeletterdheid. Slechts 21% van de laagopgeleiden beschikt over de basis ICT-vaardigheden, terwijl 60% van de hoogopgeleiden deze vaardigheden beheerst. Als we kijken naar ouderen in Nederland, is dat percentage nog lager. Niet meer dan 10 % van de inwoners van Nederland boven de 65 jaar beheerst dit basisniveau van digitale vaardigheid.

De verminderende leesvaardigheid onder kinderen

Bij slechts 65% van de kinderen is het leesniveau voldoende als ze van de basisschool komen.

De leesvaardigheid van kinderen is de laatste jaren sterk aan het dalen. Slechts 65% van de kinderen heeft een voldoende leesniveau bij het verlaten van de basisschool. Steeds meer kinderen die in feite ‘laaggeletterd’ zijn, stromen door naar het voortgezet onderwijs. Dit is een structureel probleem. Al met al kunnen we hier spreken van een zorgwekkende ontwikkeling.

Veranderingen binnen het onderwijs

Goed onderwijs sluit aan op de moderne samenleving en de eisen van de toekomst.

Binnen het onderwijs wordt gesproken over het ontwikkelen van een nieuw curriculum. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar het belang van de zogenoemde 21ste-eeuwse vaardigheden. Een onderwerp waarin de bibliotheek gespecialiseerd is. Een groot deel van onze activiteiten zijn gericht op het (verder) ontwikkelen van deze vaardigheden. Het is belangrijk dat onderwijs goed aansluit bij de moderne samenleving en aan de eisen die nu en in de toekomst aan mensen gesteld worden. De bibliotheek kan hier, als samenwerkingspartner van de scholen in het werkgebied, een belangrijke rol in spelen

Eenzaamheid onder inwoners

40% van de Nederlandse bevolking geeft aan zich eenzaam te voelen.

Eenzaamheid, ofwel het ontbreken van een goed sociaal netwerk, heeft een grote impact op iemands leven. Van sociale eenzaamheid is sprake als iemand betekenisvolle relaties mist met een bredere groep mensen zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten of mensen met dezelfde belangstelling. Dit is een maatschappelijk vraagstuk dat een grote impact heeft op het leven van de betrokken persoon. 40% van de inwoners van Nederland geeft aan zich eenzaam te voelen. Dit is een belangrijk maatschappelijk vraagstuk waar we met elkaar het antwoord op moeten vinden. De bibliotheek draagt hier ook nu al in belangrijke mate aan bij met een aantal gerichte activiteiten.

De terugtrekkende overheid

Inwoners worden steeds meer zelf verantwoordelijk geacht voor hun welzijn, gezondheid en geluk.

Onze verzorgingsstaat is de laatste jaren sterk aan het veranderen. Overheden trekken zich steeds meer terug en verwachten meer zelfredzaamheid van de inwoners. Lange tijd was de sociale taak van de overheid vooral gericht op het beschermen van inwoners tegen sociale risico’s. Maar in deze veranderende samenleving met meer marktwerking, zelfsturing en gedecentraliseerde taken, is er steeds minder plek voor een hiërarchisch sturende overheid. Tegelijkertijd vraagt die samenleving van de inwoners een meer actieve deelname. We gaan er steeds meer vanuit dat inwoners hun eigen verantwoordelijkheid oppakken voor hun leven en welbevinden. Waar nodig met de ondersteuning van lokale overheden en instellingen. Langzaam maar zeker groeien we toe naar het zogenoemde ‘Inclusieve urbanisme’ met stads- en dorpsgemeenschappen waar iedere inwoner meetelt en meedoet. Een samenleving die haar inwoners de ruimte biedt om, los van de politiek, een betere manier te creëren van samen leven binnen hun steden en dorpen. Om in zo’n samenleving volwaardig mee te kunnen doen, zijn mediawijsheid en geletterdheid belangrijke voorwaarden. Voorwaarden waarin de bibliotheek in belangrijke mate kan (helpen) voorzien.

De multiculturele samenleving

Een kwart van de Nederlandse bevolking heeft een immigratieachtergrond.

Nederland kent een lange geschiedenis van immigratie. Niet alleen arbeidsimmigranten maar ook verschillende stromen vluchtelingen hebben we de afgelopen decennia in ons land verwelkomd. Inmiddels heeft ongeveer een kwart van de bevolking van Nederland een immigratieachtergrond. Om de samenhang in deze multiculturele samenleving te bevorderen, is het van groot belang te werken aan wederzijds begrip en acceptatie.


“Mensen die zich altijd tot een meerderheid rekenden, zien minderheden hun rechten opeisen. Diversiteit mag in de arbeidsmarkt vaak als beleidsvoornemen worden benoemd, het werkt als een rode lap op een stier bij mensen die vrezen zelf gemarginaliseerd te raken. We herkennen onszelf steeds minder in de ander en zoeken des te harder naar mensen die op ons lijken.” (Trendrede 2019)


De bibliotheek organiseert een groot aantal activiteiten die nadrukkelijk bijdragen aan meer wederzijdse herkenning en begrip tussen mensen met verschillende (culturele) achtergronden.

De noodzaak tot een Leven lang leren

Als je volwaardig mee wilt blijven doen aan deze binnen een veranderende samenleving, zul je je leven lang moeten blijven leren.

In onze samenleving, waarin er continu van alles verandert, is het haast van levensbelang om niet stil te blijven staan maar je leven lang te blijven leren. Dat is niet alleen belangrijk voor ieders welzijn maar ook om volwaardig mee te kunnen blijven doen in deze maatschappij. Neem alleen al het gegeven dat middenbanen steeds meer verdwijnen door toenemende automatisering.


We moeten er dus voor zorgen dat iedere inwoner van ons land zich ook daadwerkelijk uitgenodigd voelt om zijn leven lang te leren.
Tijdens een Unesco-conferentie in Montreal in 1960 werd dit beeld al treffend geschetst. Vrij vertaald werd hier gezegd dat het ‘belangrijk is dat iedereen gedurende zijn hele leven de voor hem geschikte mogelijkheden moet krijgen om zichzelf te ontwikkelen. Passend bij de eigen aanleg en talenten. Door zo educatieve, sociale en culturele behoeften te bevredigen kan iemand zijn persoonlijkheid ontwikkelen, zowel via werk als vrijetijdsbesteding. En dat is niet alleen goed voor die persoon zelf maar ook voor de gemeenschap waarin hij leeft.’
Een leven lang leren dus om jezelf te ontwikkelen en iets bij te kunnen dragen aan onze samenleving. Een doel waar de bibliotheek graag, en met succes, een bijdrage aan levert.

“Bibliotheken vervullen een sleutelpositie in onze samenleving. Een goed functionerende bibliotheek moet net zo vanzelfsprekend zijn als een goed functionerende ambulancedienst.” (De Raad van Cultuur)