Hoofdstuk 2

PROGRAMMA EDUCATIE

Binnen het programma Educatie vallen alle activiteiten die gericht zijn op het formeel leren binnen instellingen, zoals bijvoorbeeld scholen. Hier bieden wij als bibliotheek deskundigheid op het gebied van leesplezier, taalontwikkeling en de 21e- eeuwse vaardigheden. Daarvoor organiseren en faciliteren we activiteiten voor partners van de bibliotheek en voor individuele bezoekers. Zo kunnen we samen leren, creëren en elkaars expertise vergroten. Lees hieronder over onze activiteiten binnen dit programma in 2019.

BoekStart in de Kinderopvang: alle kinderen 15 minuten per dag voorlezen!

Alle kinderen 15 minuten per dag voorlezen! Dat is het uitgangspunt bij BoekStart in de Kinderopvang. Het programma BoekStart laat kinderen van 0 tot 4 jaar, samen met hun ouders, van boeken genieten. BoekStart in de Kinderopvang is een uitbreiding hiervan, met als doel het voorleesbeleid in de kinderopvang te professionaliseren. Ook in 2019 zijn meer kinderdagverblijven de samenwerking met Bibliotheek Kennemerwaard aangegaan. Een gevolg hiervan is dat het team van leesconsulenten zich heeft uitgebreid met een extra leesconsulent. Het totale team van zes leesconsulenten bezoekt wekelijks de kinderdagverblijven. Zij richtten zich in 2019 vooral op het trainen van pedagogisch medewerkers. Centraal stond daarbij het interactief voorlezen en het stimuleren van voorlezen aan kleine groepjes dreumesen. Zodat de pedagogisch medewerkers dit ook zelf met de kinderen kunnen doen, als de leesconsulent niet aanwezig is. Steeds met als doel de kinderen enthousiast te maken voor boeken en hun woordenschat te vergroten. In 2019 hebben 111 pedagogisch medewerkers de training Interactief Voorlezen gevolgd. 23 pedagogisch medewerkers zijn getraind tot voorleescoördinator. Zij zijn daarmee de belangrijkste schakel tussen bibliotheek (leesconsulent) en kinderopvang (pedagogisch medewerkers).

Deskundigheidsbevordering

De leesconsulenten hebben zich in 2019 geschoold door het volgen van een update Train de Trainer Voorleescoördinator, het bijwonen van de Landelijke IKC dag, het bijwonen van het congres Het jonge kind en een bezoekje aan Clavis Conceptwinkel in Alkmaar.

In vogelvlucht

De highlights uit het programma Educatie in 2019

BoekStart in de Kinderopvang

Voorleeshoeken

In 2019 is op acht locaties de samenwerking met de bibliotheek en de voorleeshoek feestelijk gevierd met ouders, kinderen, pedagogisch medewerkers en directie. In totaal zijn er nu 37 deelnemende kinderdagverblijven die ook een voorleeshoek hebben. Hier kunnen kinderen zelf een boek pakken en rustig gaan lezen. Daarnaast worden de boeken gebruikt door de pedagogisch medewerkers en worden ze op tien locaties uitgeleend aan ouders. Twaalf locaties werken met verteltassen voor ouder en kind.

Inspiratiemomenten voor pedagogisch medewerkers

In 2019 waren er twee zogenoemde inspiratiemomenten voor pedagogisch medewerkers. De eerste, in januari, stond geheel in het teken van de Nationale Voorleesdagen. Rondom het boek Waar is Harry? werden drie workshops aangeboden: muziek op schoot, dans en creatief. In totaal hebben 51 pedagogisch medewerkers en 13 bibliotheekmedewerkers deze workshops gevolgd.

Netwerkbijeenkomst BoekStart in de Kinderopvang

In april namen negentien voorleescoördinatoren van diverse kinderdagverblijven deel aan de Netwerkbijeenkomst BoekStart in de Kinderopvang. Doel was van elkaar te horen hoe het gaat, waar behoefte aan is en om elkaar te inspireren en nieuwe dingen te leren. De deelnemers kwamen van alle aangesloten stichtingen. Tijdens de bijeenkomst werden onder meer het thema van de Kinderboekenweek en het boek van de Nationale Voorleesdagen geïntroduceerd. Een gastspreker vertelde over het onderwerp ‘bewustwording herkennen van laaggeletterde ouders’ en er was informatie over de trainingen, het leesplan en de Monitor.

Tel mee voor Taal

Met subsidie van Kunst voor lezen en Tel mee voor Taal is BoekStart in de Kinderopvang uitgerold op vier locaties in de Egmonden en Schoorl: Berenboot en Troetertjes (Forte) Egmond-Binnen, Branding en Zeesterretjes (Forte) Egmond aan Zee en ’t Josefslotje (Blosse) Egmond aan den Hoef. Daarnaast zijn we gestart op de Molen (Forte) in Schoorl. Er is op dit moment één locatie in de gemeente Bergen waar boekjes kunnen worden uitgeleend aan de kinderen. Vanuit subsidie van Tel mee voor Taal zijn we gestart met het plaatsen van een collectie peuterboeken in de schoolbibliotheek van Basisschool de Branding. De peuters van de peuteropvang zijn nu lid van deze bibliotheek en er wordt één keer in de maand een voorleesochtend georganiseerd in de schoolbibliotheek. Als deze pilot een succes is, hopen we dit te kunnen uitbreiden naar alle basisscholen in de Egmonden.

Feestelijke opening van @BoekStart in de Kinderopvang bij Peuterspeelzaal Parapluutje @BiebKennemerwrd #Heerhugowaard met wethouder @JohnDoes6 en Boekstartcoach @danoontje_daan

– Jan Kaldenbach @jankaldenbach, 11 okt. 2019

Eerste uitlening peuterbibliotheek @BiebKennemerwrd met wethouder #Bergen @antoinetromp

– Hanneke Idema @HannekeIdema, 11 okt. 2019

De Bibliotheek op School en BoekStart in de kinderopvang samen!

Leerlingen van groep 7 en 8 van basisschool Helmgras kwamen in 2019 regelmatig voorlezen op kinderdagverblijven de Vuurtoren en ’t Zandkasteel van Forte in Castricum. Zo bevorderden zij de doorgaande leeslijn van 0 tot 12 en gaven ze het voorlezen een prominente plek. De leerlingen van Helmgras kregen van tevoren een korte training over het voorlezen aan peuters. Zowel de voorleesleerlingen als de peuters genieten van deze bijeenkomsten.

Sinterklaas voorleesochtend bij Blosse

Leerlingen van groep 7 en 8 van basisschool Helmgras kwamen in 2019 regelmatig voorlezen op kinderdagverblijven de Vuurtoren en ’t Zandkasteel van Forte in Castricum. Zo bevorderden zij de doorgaande leeslijn van 0 tot 12 en gaven ze het voorlezen een prominente plek. De leerlingen van Helmgras kregen van tevoren een korte training over het voorlezen aan peuters. Zowel de voorleesleerlingen als de peuters genieten van deze bijeenkomsten.

Kerstlunch Atalanta

Op donderdag 19 december werd de jaarlijkse kerstlunch voor kinderen én hun ouders gevierd bij de peuteropvang van Atalanta in Heerhugowaard. Voordat de ouders kwamen werd samen met de kinderen een bijzonder, nieuw kerstboekje gelezen, met flapjes én kerstmuziek. De sfeer was ontspannen, de hapjes smaakten goed en de gesprekjes aan tafel kwamen gemakkelijk op gang. Tijdens het eten was er ruimte om de ouders te vertellen over de samenwerking tussen de peuteropvang en de bibliotheek.

Fotografie: Noor Rezelman

Babbels Peuter- en Kleuter Festival

Zondag 3 november was het weer feest in Theater Cool Kunst en Cultuur, met het Babbels Peuter- en Kleuterfestival. Behalve de vele voorstellingen was er een chillruimte, ingericht door de leesconsulenten van de bibliotheek, samen met Kinderopvang Babbels. Ouders kregen informatie over onder meer digitale prentenboeken. Er was veel belangstelling en een prima manier om weer eens te laten zien hoeveel plezier lezen brengt.

Ouderbetrokkenheid en leesbevordering

Vier uur per week is er een leesconsulente aanwezig bij peuterspeelzaal 't Parapluutje in Heerhugowaard voor het project Ouderbetrokkenheid en leesbevordering. In mei van het afgelopen jaar las zij het prentenboek Kinderboerderij van Betty Sluyzer op verschillende manieren voor aan de kinderen. Daarna werden ouders en kinderen uitgenodigd voor een bezoek aan de kinderboerderij. Hier maakten de kinderen foto’s van de dieren om daar later op de peuterspeelzaal zelf een boek van te maken.

Cijfers

Gemeente Alkmaar

Totaal aantal
kinderdagverblijven

54

Kinderdagverblijven met BoekStart

9

Aantal kinderen die met BoekStart bereikt zijn

682

Aantal stichtingen die deelnemen aan BoekStart

Rollebol kindercentra in Alkmaar en Forte kinderopvang in de Rijp

2

Gemeente Bergen

Totaal aantal
kinderdagverblijven

11

Kinderdagverblijven met BoekStart

6

Aantal kinderen die met BoekStart bereikt zijn

293

Aantal stichtingen die deelnemen aan BoekStart

Forte kinderopvang en Blosse

2

Gemeente Castricum

Totaal aantal
kinderdagverblijven

18

Kinderdagverblijven met BoekStart

3

Aantal kinderen die met BoekStart bereikt zijn

410

Aantal stichtingen die deelnemen aan BoekStart

Forte kinderopvang en Blosse

2

Gemeente Heerhugowaard

Totaal aantal
kinderdagverblijven

28

Kinderdagverblijven met BoekStart

19

Aantal kinderen die met BoekStart bereikt zijn

1082

Aantal stichtingen die deelnemen aan BoekStart

Forte kinderopvang, Blosse, Kinderopvang Langedijk, Kinderopvang Babbels en Vila Kakelbont

5

Stichtingen die deelnemen aan BoekStart Blosse, Forte kinderopvang, Kinderopvang Langedijk, Kinderopvang Babbels, Rollebol kindercentra, Villa Kakelbont. Bron aantal KDV's in de gemeentes: landelijk register kinderopvang.

De Bibliotheek op School

Ons aanbod aan het primair onderwijs bestaat uit drie poten. De eerste is het inmiddels beproefde concept van de Bibliotheek op School (dBos). Dit is een intensieve, meerjarige samenwerking tussen basisscholen, bibliotheken en gemeenten. Er wordt gewerkt aan aantoonbare verbetering van onderwijsresultaten op het gebied van lees- en taalvaardigheid, en informatie- en mediavaardigheden. De tweede poot zijn activiteiten en projecten die scholen los kunnen boeken. Dit gaat bijvoorbeeld over een kennismakingscircuit programmeren of het tienweekse project Scoor een Boek! Bij dit laatste project koppelen we het lezen aan de populairste sport van Nederland, voetbal. Als derde poot bieden we leerkrachten bijscholing aan, zoals een workshop informatievaardigheden of de cursus Open Boek tot Leescoördinator. We ondersteunen scholen bijvoorbeeld bij het updaten van de schoolbibliotheek en het beleid rondom digitale geletterdheid. Uiteindelijk heeft dit allemaal tot doel om vanaf jonge leeftijd laaggeletterdheid te bestrijden en bij te dragen aan de mediawijsheid van burgers. Daarbij zetten we onze expertise ook steeds meer in voor burgerschap, bijvoorbeeld door met kinderen te filosoferen of door een schoolbreed project duurzaamheid op te zetten.

fotograaf Chris van Houts

In vogelvlucht

De highlights uit het programma Educatie in 2019

De bibliotheek op School

Lezen met AZ

Ook dit jaar hebben zestig groepen uit het basisonderwijs meegedaan met ‘Scoor een Boek!’ Het project is een samenwerking met AZ om kinderen te stimuleren om met plezier meer te gaan lezen. De leerlingen hebben acht weken lang hun best gedaan om zoveel mogelijk boeken te lezen (‘scoren’). Ze werden nog eens extra gestimuleerd door filmpjes van Pantelis Hatzidiakos, speler van AZ. Er was ook een Thuiseditie met een speciale Thuisposter waarmee het hele gezin kon ‘scoren’. Ook werden vier verschillende vestigingen van de bibliotheek omgetoverd tot een voetbalwalhalla met allerlei leuke voetbalactiviteiten.

De laatste aflevering alweer van #scooreenboek in #Alkmaar en regio. Ruim 1800 leerlingen hebben meegedaan! Dank aan @AZAlkmaar, @pantelis_hat , collega's @BiebKennemerwrd en al die fantastische kinderen!

– Jan Kaldenbach @jankaldenbach, 17 mei 2019

Level Up!

Samen met AZ heeft Bibliotheek Kennemerwaard het project Level Up! ontwikkeld, een lessenreeks voor groep 5 en 6 over bewust en positief gamen, waarbij ook de ouders worden betrokken. In de periode mei tot en met juli is een pilot uitgevoerd met de basisscholen De Hasselbraam en De Zeppelin uit Heerhugowaard en De Windhoek uit Egmond-Binnen. De reacties van de kinderen, ouders en leerkrachten zijn zeer positief. De gemeente Heerhugowaard heeft een subsidie toegekend voor Level Up! 15 groepen in Heerhugowaard kunnen hierdoor in 2020 gratis meedoen met dit programma.

De kinderen worden zich bewust van de voor- en nadelen van gamen. Het is zeer verslavingsgevoelig. Vaak komt het dan beter over als het door een ‘buitenstaander’ op een speelse manier wordt uitgelegd dan door een ouder.

– Ouder

Aandacht geven aan dit onderwerp in groep 5/6 is zeker nodig omdat de kinderen er veel aan blootgesteld worden maar nog niet allemaal weten hoe ze hier het beste mee om kunnen gaan. Het programma was precies goed. Alles stond erin!

– Docent

Kick-off Level UP, @AZAlkmaar en @BiebKennemerwrd slaan de handen ineen voor project over bewust gamen. Informatiebijeenkomsten voor ouders en leerkrachten en een lessenserie voor leerlingen uit groep 5/6 .

Jan Kaldenbach @jankaldenbach, 22 mei 2019

Visie op media spel

Het Slim met Media visiespel is een bordspel waarmee je op scholen op een interactieve manier aan de slag kunt met het onderwerp digitale geletterdheid. In 2019 hebben we dit spel op tien scholen in ons werkgebied gespeeld. Zeven keer zijn we ingehuurd als co-trainer om het visiespel te spelen op scholen buiten ons werkgebied. Daarbij hebben we het spel eenmaal gespeeld met studenten van de iPabo. Van het visiespel is ook een variant ontwikkeld voor bibliotheekmedewerkers. Dit is in 2019 één keer gespeeld met een groep enthousiaste collega’s.

Vandaag zijn we bij onze Co-trainers Jolanda en Femke van @BiebKennemerwrd om met 3 borden het visiespel te spelen op een van de scholen van @Tabijn #mediawijsheid #digitalegeletterdheid.

– Slim met media @SlimmetMedia, 29 mei 2019

Kikkerproject

Sinds september 2018 werken we samen met de Viaan, een school voor praktijk onderwijs. Dit is een belangrijke doelgroep, omdat er met name kwetsbare kinderen op zitten. Zij moeten zich goed bewust zijn van de mogelijkheden en de effecten van hun omgang met sociale media.

De start van de samenwerking was een ouderavond waarbij ervaringen werden uitgewisseld. We vroegen de ouders om met hun kinderen in gesprek te gaan over de gebruiken thuis. Daarna hebben de leerlingen les gehad over social media, sexting en grooming. Afsluitend organiseerden wij een workshop voor docenten. Docenten vonden dit een heel belangrijk onderwerp en zijn enthousiast over de bijdrage van de mediacoach van Bibliotheek Kennemerwaard.

Boek op bezoek

Om vooroordelen te vervangen door begrip voor elkaar, ontwikkelden basisschool ’t Baeken in Alkmaar en Bibliotheek Kennemerwaard het project ‘Boek op bezoek’. Leerlingen van groep 5 gingen in gesprek over allerlei verschillen tussen mensen onderling. Dit als voorbereiding op een ontmoeting met Rosanne Botman die sprak over het taboe van het hebben van een handicap. Tijdens de afsluiting praatten de kinderen na over de invloed van het gesprek met Rosanne op hun ideeën over mensen met een beperking.

Veilig Puberen in de gemeente Bergen

De gemeente Bergen heeft subsidie beschikbaar gesteld voor de lessen Veilig Puberen voor het Primair Onderwijs. In 2019 was dat, niet meer alleen voor de leerlingen van groep 8 maar ook voor de groepen 7 van de basisschool. Behalve lessen voor de leerlingen maakt ook een ouderavond deel uit van het programma. Alle 14 scholen uit Bergen, Egmond en Schoorl konden gebruikmaken van dit aanbod voor het schooljaar 2019-2020.

De Bibliotheek op School cijfers

Gemeente Alkmaar

Totaal aantal
basisscholen

45

Waarvan met de Bibliotheek op School

20

Bereik aantal leerlingen

3136

Gemeente Bergen

Totaal aantal
basisscholen

14

Waarvan met de Bibliotheek op School

6

Bereik aantal leerlingen

827

Gemeente Castricum

Totaal aantal
basisscholen

14

Waarvan met de Bibliotheek op School

3

Bereik aantal leerlingen

971

Gemeente Heerhugowaard

Totaal aantal
basisscholen

20

Waarvan met de Bibliotheek op School

13

Bereik aantal leerlingen

3757

Voortgezet Onderwijs

Op een presentatie door medewerkers van Bibliotheek Kennemerwaard over het project Veilig Puberen op een projectendag van ProBiblio (Provinciale Bibliotheek van Noord- en ZuidHolland) kwamen veel reacties. Daarom is er vervolgens een publicatie van gemaakt om andere bibliotheken te inspireren. Er is veel aandacht voor de ontstaansgeschiedenis en de samenwerkingsvorm waarin dit gebeurt binnen de gemeente Heerhugowaard. Ook is er veel aandacht voor het aanbod van Bibliotheek Kennemerwaard aan de scholen.

“Het succes van project #Veiligpuberen is de samenwerking met veel partijen in de regio.” Presentatie van Rob Smit @BiebKennemerwrd op #Projectendag2019.

– Probiblio @Probiblio, 20 jun. 2019

Moskee

In het kader van Veilig Puberen, is contact gelegd met de Moskee in Heerhugowaard. Hieruit volgde een workshop Opvoeding en Media, verzorgd door de leesconsulente van de bibliotheek, die ook consulent is op basisschool An Nasr in Alkmaar. Acht vrouwen namen deel aan de workshop. Zij gaven aan dat ze thuis strenge regels hanteren voor internetgebruik. Het was een positieve en inspirerende ervaring voor iedereen.

Ouderavond Dalton College

Opnieuw hadden we een succesvolle ouderavond op het Dalton College in Alkmaar. Ruim zestig ouders volgden de avond waarop onze bibliotheekconsulenten uitleg gaven over het mediagebruik van de kinderen en de effecten hiervan op school. Het leidde tot geanimeerde discussies.

Berger Scholengemeenschap en Burgerschap

Op de Berger Scholengemeenschap zijn de lessen Mediawijsheid in 2019 uitgebreid naar vier lessen per brugklas. Onderwerpen waren onder meer omgang met sociale media en beeldmanipulatie. Er is gediscussieerd over stellingen rondom het gebruik van de smartphone en leerlingen kregen de vraag een week lang hun schermtijd bij te houden. Dit alles werd ook gebruikt als input voor de gesprekken tijdens het Media-Ganzenbordspel.